Με την Όλγα Πατσούρα-Λένη και τα «Πικρά σταφύλια»
Αυτήν την εβδομάδα καλωσορίζουμε τη συγγραφέα Όλγα Πατσούρα-Λένη και το βιβλίο της «Πικρά σταφύλια» (2019) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.
-Αφηγήματα λίγο πριν και λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τι σημασία έχει για εσένα, Όλγα, αυτή η ιστορική περίοδος;
Αρχικά Ελένη, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για την φιλοξενία στο elenigkora.gr. Μας δίνεις την ευκαιρία να μιλήσουμε για τα έργα μας… Η περίοδος λίγο πριν και λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ζωντανεύει μέσα από τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου και των γονιών μου. Λόγω της συγγένειάς μας, δεν δίσταζαν να αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο, τα συναισθήματα περιγράφονταν με ειλικρίνεια και οι διηγήσεις ήταν ρεαλιστικές. Αποτυπώθηκαν στην μνήμη μου σαν σκηνές από την ζωή τους και μεγαλώνοντας κατάλαβα πως αποτελούσαν μνήμες πολλών άλλων ανθρώπων.
-Βασίζεται κάποιο από τα αφηγήματά σου σε αληθινές μνήμες και μαρτυρίες;
Όπως ήδη έχω αναφέρει, οι ιστορίες αυτές περιέχουν αληθινές σκηνές από την ζωή των ανθρώπων που τις έζησαν καθώς και το συναίσθημα που κουβαλούσαν μέσα τους για αυτές. Στην μνήμη ενός παιδιού, το δάκρυ της γιαγιάς κατά την αφήγηση, αποτυπώνεται ως μέρος της ιστορίας και βοηθάει στην ρεαλιστική οπτική της.
-Ήρωες απλοί άνθρωποι της υπαίθρου και της πόλης δοσμένοι μέσα από το πρίσμα του ρεαλισμού και αποτυπωμένοι σε μικρές φόρμες. Με ποιον τρόπο δούλεψες για να δημιουργήσεις αυτήν τη συλλογή αφηγημάτων;
Όταν θέλω να γράψω, δεν κάνω προσχέδια. Αφήνομαι να με πάνε οι ιστορίες εκεί που θέλουν. Προτιμώ την μικρή φόρμα γιατί έτσι είναι ο χαρακτήρας μου. Δεν μου αρέσουν οι ατελείωτες συζητήσεις και οι θεωρίες. Είμαι πρακτικός άνθρωπος. Σε αυτή την συλλογή, φρόντισα να μείνω στο ίδιο χρονικό πλαίσιο, ώστε τα αφηγήματα να έχουν ενιαίο χρώμα, συναίσθημα και περιγραφές.
-Αγαπημένη συνήθεια πριν να ξεκινήσεις τη συγγραφή…
Όχι μόνο πριν την συγγραφή… Ονειροπολώ συνεχώς. Κινούμαι παράλληλα με την καθημερινότητα, στις ιστορίες που γεννιούνται μέσα μου. Πρώτα γράφονται στο μυαλό μου και μετά «απαιτούν» δημοσιοποίηση.
-Πώς αντιμετωπίζεις τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και τι κατάλοιπα άφησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ακόμα και σήμερα στους ανθρώπους;
Ανησυχώ για την σημερινή πραγματικότητα που πολλές φορές ταυτίζει την χαρά και την ευτυχία με την απόκτηση υλικών αγαθών. Θλίβομαι για την προσπάθεια περιορισμού της έκφρασης των συναισθημάτων και την απομόνωση των ανθρώπων στα αστικά κέντρα. Στους μεγαλύτερους ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε αναμνήσεις και εικόνες σκληρές. Η ανθρωπότητα θα έπρεπε να έχει απορρίψει τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης των θεμάτων μεταξύ των κρατών. Δυστυχώς δεν γίνεται έτσι…
Στη συλλογή αφηγημάτων της Όλγας Πατσούρα-Λένη “Πικρά σταφύλια”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ συναντούμε 24 αφηγήματα, τα οποία τοποθετούνται χρονικά λίγο πριν και λίγα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όλα τα αφηγήματα είναι άρτια γραμμένα σε μικρή λογοτεχνική φόρμα “η μικρή φόρμα πρέπει μέσα στη λιγοστή της έκταση να συμπεριλάβει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του είδους: τον τόπο και τον χρόνο για να σταθεί ο ένας ήρωας και να αναδείξει τον χαρακτήρα του (από τον πρόλογο του βιβλίου της Διώνης Δημητριάδου)” και αποτυπώνουν τη ζωή απλών καθημερινών ανθρώπων της υπαίθρου “Το καλοκαίρι ζέσταινε τα χώραφια” και της πόλης “Το κατηφορικό καλντερίμι διέσχιζε τη γειτονιά. Τα σπίτια ήταν χαμηλά. Είχαν όλα αυλές και ένα ή δύο ορόφους”. Άλλοτε παρουσιάζουν δυσάρεστες “Κατίνα, είπε στη νοσοκόμα, ετοίμασέ τα θα τα δώσω στο βρεφοκομείο. Φθινόπωρο ήταν. Το ημερολόγιο έλεγε 17 Σεπτεμβρίου 1936.” κι άλλοτε ευχάριστες στιγμές της ζωής τους “Άραγε μπορούσε να αντιληφθεί πως αν βγαίναμε μια φωτογραφία εκείνη τη στιγμή οι τρεις μας, το κορίτσι, η μητέρα και η γιαγιά θα φαινόμασταν σαν ένα πρόσωπο; Ίδιες ήμασταν. Ίδιο αίμα. Η Μαρίκα, η Μαρία και η Ελένη.”
Τα αφηγήματα κατά κάποιον τρόπο αποδίδονται βιωματικά “Γι’ αυτό σου λέω, άμα έχεις κοιμηθεί κάτω από τα αστέρια, άμα έχεις χάσει τα πάντα, δεν φοβάσαι.” Είναι έτσι δομημένα, όπου η δράση τους να εξελίσσεται σε έναν συγκεκριμένο τόπο, χώρο και χρόνο “Ξεκινούσαν από την πλατεία του χωριού, μια παρέα παιδιά ξυπόλυτα, πεινασμένα” για να αποτελούν μια άμεση τεχνητή εμπειρία “Ο μεγαλύτερος βρήκε τη λύση. Έπιασαν τον Κωστάκη από τα πόδια και τον κατέβασαν προς το νερό. Αυτός άπλωσε το χεράκι του.” και να φέρνουν τους αναγνώστες σε επαφή με την κατάσταση που επικρατούσε τότε και με το πώς οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν και αντιλαμβάνονταν όσα τους συνέβαιναν “Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, συμμάζευε η μάνα το σπίτι και βρήκε μια φωτογραφία κάτω από το στρώμα του. Ήταν ένα αγοράκι με κοντά παντελόνια. Το πολύ δύο χρονών. Έμοιαζε του Βασιλάκη, ξανθό με μπούκλες. Βρήκε και ένα παιχνίδι κουρδιστό. Το έδωσε του μικρού.”
Τα “Πικρά σταφύλια” είναι ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, που θυμίζει αφηγήσεις οικείων προσώπων-ατομικές μνήμες-, που διακόπτουν το σήμερα για να θυμίσουν και να αντιπαραβάλλουν στις νεότερες γενιές πώς αυτοί κατάφεραν να επιβιώσουν, να επιζήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν παρά τις αντίξοες συνθήκες “Τι ζήσαμε εμείς παιδάκι μου, έλεγε. Μας πήραν τη χαρά οι Γερμανοί. Πόλεμος και δυστυχία. Να μη γνωρίσεις τι πάει να πει, της έλεγε και τη φιλούσε στα μαλιά.” Τα “Πικρά σταφύλια¨ είναι κομμάτια που κουβαλάμε όλοι μας σήμερα, κομμάτια που μας σημαδεύουν. Είναι η συλλογική μας μνήμη που μας αφήνει αυτήν την πικρή γεύση από τα άγουρα εκείνα χρόνια, αλλά συνάμα και εκείνη τη γλυκιά επίγευση από τη θέληση για ζωή.