4×4: Η ποίηση μια συνομιλία
Ο Κώστας Α. Κρεμμύδας, ο Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, ο Γιάννης Πανούσης και ο Νίκος Φωτόπουλος συναντιούνται στο 4×4, μια ποιητική συλλογή που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΑΩ και Πικραμένος (2021). Η ποιητική συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες και η κάθε ενότητα αντίστοιχα φέρει την υπογραφή του κάθε ποιητή.
Η πρώτη ενότητα της ποιητικής συλλογής 4×4 φέρει τον γενικό τίτλο “Δεν μπορείς να ξεφύγεις από τις αμαρτίες σου”. Η ενότητα αυτή αποτελείται από είκοσι ένα ποιήματα του Κώστα Α. Κρεμμύδα. Ο ποιητής ήδη από το πρώτο κιόλας του ποίημα δημιουργεί έναν συνδετικό κρίκο και συστήνεται στους αναγνώστες κινώντας τους την περιέργεια λέγοντας “Μιλώ συχνά για τ΄ αμαρτήματά μου/ απολογούμαι εκ γενετής για να ‘χω ήσυχη συνείδηση στην/ γκιλοτίνα”. Όλα του τα ποιήματα είναι φανερά ή κρυφά κάπου αφιερωμένα, σε οικογενειακά “στον γιο μου Έχουμε να πούμε κάποτε πολλά/να προλάβουμε τον χρόνο που φεύγει” ή φιλικά πρόσωπα “στον Λάμπρο Σπυριούνη Οι περισσότεροι στίχοι του έμειναν άγραφοι/ Κι αυτούς που έγραψε έμειναν αδιάβαστοι”, σε καταστάσεις “Δεν απομένει δύναμη καμιά/Νά πώς προκύπτει η αδυναμία μας” ή πεποιθήσεις “Ένας πολιτικός εξαργυρώνει, ποζάρει, πλασάρει και πλασάρεται”, σε ζητήματα “[Τα καλύτερα στιχάκια τα συνθέτω στον ύπνο μου]/ Το πρωί άλλοτε τα ξεχνώ/ κι άλλες φορές τα ξαναβάζω πίσω στο ημερολόγιο” ή προβλήματα “Οι λέξεις χάθηκαν από τα κράτη/Το ίδιο και οι άνθρωποι”. Συνολικά στην ενότητα αυτή εντοπίζονται δύο κεντρικοί θεματικοί άξονες, ο χρόνος και η γραφή και αποδίδονται με έναν τόνο καθαρά εξομολογητικό.
Η δεύτερη ενότητα της ποιητικής συλλογής 4×4 φέρει τον γενικό τίτλο “Εγκλησμός”. Η ενότητα αυτή αποτελείται από δέκα έξι ποιήματα του Τριαντάφυλλου Η. Κωτόπουλου, στα οποία αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται συνδυάζοντας όλους τους ρόλους της πολύπλευρης προσωπικότητάς του, του ανθρώπου (βλ. ποίημα Εγκλεισμός, σελ. 37) “Εγκλησμός της ανθρώπινης ύπαρξης, ηττημένος“, του ακαδημαϊκού “Δεν στέκομαι, έχω να δουλέψω, […]”, του ποιητή “Ξεκολλάνε τα φτερά;/Προστατεύουν τα ποιήματα;/ Είναι ξεπερασμένα τα άγραφα ποιήματα;” (σε συνομιλία ίσως με Καρυωτάκη και Σαχτούρη), του λογοτέχνη “Κυματιές, μου άρεσε η λέξη, την έκλεψα και δεν θυμάμαι, στ΄ αλήθεια”, του παιδιού “να μας ζυμώνεις μαζί κάτω από τα φτερά σου/,/ μάνα”, του συντρόφου “Προχωρήσαμε ο ένας μέσα στον άλλον, σάρκα του φιλήδονου”, του πατέρα “αλλά μου έλειπε η θάλασσα και τα παιδιά μου”, του πολίτη “η μπλερίνα του καπιταλισμού” και “Υπάρχει στις βάρκες με τα πνιγμένα ανήλικα ή και ενήλικες”. Η ποίησή του Κωτόπουλου απελευθερωμένη από καθωσπρεπισμούς δεν διστάζει να δείξει όλο του το είναι δημιουργώντας την αίσθηση της οικειότητας με τους αναγνώστες και τους αποδέκτες “Να μου υποσχεθείτε πως θα μιλάμε και θα αγκαλιαζόμαστε”. Ο ποιητής δεν κάθεται σε ένα βάθρο κοιτώντας τον κόσμο και τα πράγματα από ψηλά, αλλά παρατηρεί και συμμετέχει πράττοντας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του. Θεματικοί άξονες της ποίησής του είναι οι διάφορες μορφές εγκλεισμού, που όμως διακατέχονται από ανάσες αισιοδοξίας και πλεύσεις ελευθερίας.
Η τρίτη ενότητα της ποιητικής συλλογής 4×4 φέρει τον γενικό τίτλο “Ποιήματα”. Η ενότητα αυτή αποτελείται από είκοσι πέντε ποιήματα του Γιάννη Πανούση, ποιήματα που “δραπετεύουν από την πραγματικότητα¨ της κοινής λογικής και παρουσιάζουν την αρνητική πλευρά της κοινωνίας. Θεματικοί άξονες του Πανούση η βία “Αυτός με το δεξί του χέρι την χαϊδεύει/ και με το αριστερό την χτυπάει”, τα πάθη “δεν εμφανίστηκε ποτέ/ ο Άσσος μπαστούνι/ μαζί με τη Ντάμα Κούπα”, οι δυστυχίες “Κι όμως είναι πολύ δύσκολο/ να ζεις μία σχέση αγάπης/μόνος σου” και τα εγκλήματα πάσης φύσεως “Ζούμε στη χώρα και την εποχή των “δια”, καθώς η εξουσία/ συνεχώς μας θυμίζει ότι δια-φέρουμε” σε μία εξαιρετική και καθόλα επιτυχημένη προσπάθεια εξήγησης των φαινομένων και απονομής δικαιοσύνης μέσα από τον συναισθηματισμό, που προσφέρει ο ποιητικός λόγος “αποφασίσαμε να νικήσουμε/ τους φανταστικούς εχθρούς/ με τα ποιήματά μας”. Ο Πανούσης χρησιμοποιεί ως όχημα την ποίηση για να λειάνει τις σκληρές όψεις της ζωής και να τις εξομαλύνει όχι με σκοπό να τις αποδυναμώσει, αλλά αντίθετα να τις μεταφέρει και να τις εξηγήσει με τέτοιον τρόπο στη συνείδηση των αναγνωστών δίνοντάς τους απαντήσεις στα γιατί και αποτρέποντάς τους στο να υιοθετήσουν λάθος πρότυπα και συμπεριφορές. Η ποίηση του Πανούση έμμεσα εγκληματολογικά διδακτική “για το τι είναι το Καλό και τι το Κακό” κι άμεσα ανθρώπινη “τα αισθήματα πεθαίνουν γιατί τα προδίδουν οι άνθρωποι”.
Η τέταρτη ενότητα της ποιητικής συλλογής 4×4 φέρει τον γενικό τίτλο “Λύπες λιμναζόντων υδάτων¨. Η ενότητα αυτή αποτελείται από δεκατέσσερα ποιήματα του Νίκου Φωτόπουλου, που μιλούν για τη φθορά του χρόνου “Πάντα ήθελες να μην θυμάσαι/ πως ο θάνατος θα χτυπήσει την πόρτα και της δικής σου/ομορφιάς”, τις ασχήμιες του κόσμου “Σήμερα ορθόνωνται συρματοπλέγματα/ για να μην δραπετεύσουν ποτέ/ οι λύπες των λιμναζόντων υδάτων”, τις ματαιώσεις “ούτε καν μια ζεστή αγκαλιά/ έστω σαν αντίδοτο στο δηλητήριο ενός κόσμου που ακόμα ψάχνουν” και τις επιθυμίες που καμιά φορά δεν πραγματοποιούνται “Θέλω να χτίσω ένα σπίτι/ να έρχονται οι φίλοι μου/ κι όλοι όσοι μαζί τους/ δεν έτυχε να ζήσω/ να αποκοιμιζόμαστε από φωνές/ τραγούδια και βαθιές σιωπές”. Αιτήματα του ποιητή η αλλαγή, η ανανέωση, η αποδοχή, που βρίσκουν καταφύγιο στην ποίηση “Μόνο εκείνη η Γραφή, η αμνησίκακη, η καθαρή/ θα παραμένει πάντα/ η ιδιαίτερη πατρίδα των δικών μας ουρανών.”
Στην ποιητική συλλογή 4×4 τέσσερις ποιητικές αντρικές φωνές ενώνονται και συνομιλούν για τα μικρά και μεγάλα αμαρτήματα, τις επιθυμίες και τους περιορισμούς, τα λάθη και τις αδυναμίες, τα αδιέξοδα και τις λύσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο δίνοντας τη δική τους οπτική γωνία για όσα συμβαίνουν κι εξελίσσονται. Σημειολογικά/σημειωτικά -ας μου επιτραπεί ο όρος- κατά την ανάγνωση των ποιημάτων οι αγκύλες, τα κόμματα στην αρχή του επόμενου στίχου, όπως και τα κενά πριν την έναρξη κάποιου στίχου είναι ένα πνευματικό παιχνίδι που θα μου άρεσε να διαβάσω σε μια άλλη ανάλυση!