Με τον Παναγιώτη Σερ. Χανό και τον «Ερωτευμένο Καίσαρα»
Αυτήν την εβδομάδα καλωσορίζουμε τον Παναγιώτη Σερ. Χανό και το μυθιστόρημά του «Ερωτευμένος Καίσαρ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα.
-Νομίζω ότι διαβάζω τον Έλληνα Dan Brown! Ισχύει;
Καλησπέρα ή Καλημέρα σε σας ωραιοτάτη και ευγενεστάτη μου Κυρία, στο αναγνωστικό κοινό σας και σε όσες μελλοντικές ερωμένες ή όσους μελλοντικούς εραστές της γραφής και του λόγου θα τύχει να διαβάσουν αυτή την έξοχη μεταξύ μας γραπτή συνομιλία. Την απάντηση στην πρώτη ερώτησή σας που μοιάζει με δελεαστική πλην όμως – αν μου επιτρέπετε – “παγίδα”, λυπάμαι αλλά δεν μπορώ με ευκολία, ούτε καν με μεγάλη μου δυσκολία, να δώσω. Η πιθανή κατάφαση στο ερώτημα θα ήταν ένα λογοτεχνικό εύσημο (;) που αν ισχύει θα μπορούσαν να μου αποδώσουν μόνο οι αναγνώστες του “Ερωτευμένου Καίσαρα”, παρά να αποδοθεί ως έπαρση ο όποιος αυτοπροσδιορισμός από τη μεριά μου. Η αλήθεια είναι ότι μέσα στις σελίδες του βιβλίου ή καλύτερα μέσα στα υποχθόνια τούνελ της υπόγειας Πολιτείας που απλώνεται σε όλο το μήκος και το πλάτος ενός αρχαίου νησιού (και όπου εκτυλίσσονται οι βασικές σκηνές από το θέατρο της μυθιστορίας), κρύβονται πολλά επικίνδυνα μυστικά, πολλά ανομολόγητα. Μυστικά που ακροβατούν στην κόψη της Αλήθειας και του Ψέματος, που παρέμειναν μυστικά και ανομολόγητα κατά τους παγερούς χειμώνες του εθνικού αναλφαβητισμού που ακολούθησαν μετά την άλωση της Πόλης. Μυστικά που κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας και της νάρκωσης της εθνικής συλλογικής μας συνείδησης, είχαν αράξει αθόρυβα και απαρατήρητα στις πιο σκοτεινές ακτές της Παράδοσης, του Θρύλου και της Παραμυθίας. Μυστικά που όταν συνομολογούνται και συναρμολογούνται με ψυχρό αίμα, τότε με έναν τρόπο ορθολογικό και απολύτως σουρεαλιστικό οδηγούν αναπόφευκτα στην αποκάλυψη του μεγαλύτερου ανομολόγητου της Ελληνικής Ιστορίας. Σε ένα υπέρτατο, επικίνδυνο μυστικό που η αρχή του βρίσκεται στην κατακλείδα της άλωσης της Βασιλεύουσας και το τέλος του εξυφαίνεται στο άμεσο, στο πολύ εγγύς μέλλον. Το 2023 ίσως, το 2024 (;). Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω… ο χρόνος θα δείξει…
-Πώς εξηγείτε ότι το ερευνητικό και συγγραφικό ενδιαφέρον σας στρέφεται γύρω από την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την πτώση της; Προϋπήρχε της συγγραφής του βιβλίου σας ή ήταν κάτι που προέκυψε;
Χμ… μια ερώτηση στην οποία έχω απαντήσει πολλές φορές, αλλά κάθε φορά θυμάμαι ή προσθέτω στην απάντησή μου κάτι νέο, κάτι καινούργιο. Όπως το μεταφράζω αισθητικά στο μυαλό μου είναι η προετοιμασία χρόνων για να φτάσεις στο βαθύτερο «είναι» σου, να αυτοσυστηθείς με «εσένα» σε μία στιγμή. Η συνταγή για να το κάνεις, για να ανακαλύψεις ποιος είσαι (πραγματικά), είναι εν ολίγοις γνωστή: σε πρώτη φάση οφείλεις να σκοτώσεις το «εγώ» σου, δηλαδή να απαρνηθείς και να καταστρέψεις όλα εκείνα που κατασκευάζουν μια πλαστή εικόνα, μια ψεύτικη ταυτότητα της ύπαρξης σου. Να ανακαλύψεις, να αποδεχθείς και να αγαπήσεις τα αληθινά στοιχεία της καταγωγής, της ταυτότητας, της μορφής και της ύπαρξης σου στη Γη. Δεν ήταν ούτε τόσο εύκολο, αλλά ούτε τόσο δύσκολο όσο ακούγεται. Αρκεί να κοιτάξεις τα… πόδια σου. Με αυτό τον τρόπο επεχείρησα να ανακαλύψω (εκ νέου) τις ρίζες μου, να αποδεχθώ αυτό που εν μέρει αγνοούσα και που εντέλει προσπαθούσα να ξεχάσω. Οι γονείς μου γεννήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά το γενεαλογικό τους δένδρο βρίσκεται στο Βυζάντιο. Κατάγονται από τη Μάδυτο ο πατέρας μου και από την Καλλίπολη του Ελλησπόντου η μητέρα μου, δηλαδή και οι δύο από την καρδιά της (παράλιας) Δυτικής Θράκης. Ήμουν παιδί, των παιδιών της ρωμαϊκής προσφυγιάς, του πολέμου και των χαμένων, αλλά αλησμόνητων πατρίδων του ελληνισμού. Όταν πριν από τρεις περίπου δεκαετίες μελετούσα τις πηγές για την προδιδακτορική διατριβή μου στο Πάντειο πανεπιστήμιο διαπίστωσα ένα σημαντικό έλλειμμα στη διεθνή βιβλιογραφία για τη βυζαντινή μυθιστοριογραφία. Έτσι χωρίς να ξέρω γιατί, άρχισα να μαζεύω οτιδήποτε είχε σχέση με το Βυζάντιο και ιδιαίτερα για την ύστερη βυζαντινή περίοδο, δηλαδή παλιά βιβλία, χάρτες, χειρόγραφα, σημειώσεις κλπ. Παράλληλα έκανα ειρήνη με τον εαυτό μου. Η υπαρξιακή αποκάλυψη της καταγωγής μου με έκανε να συνειδητοποιήσω αυτό που πραγματικά ένιωθα, αυτό που στ’ αλήθεια ήμουν. Ένας Βυζαντινός μάλλον, παρά ένας Νεο-έλληνας. Μετά από αυτή την παραδοχή, όλα έγιναν πιο εύκολα κι όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, κατάλαβα για πιο λόγο συγκέντρωνα όλο αυτό το υλικό.
-Κατά πόσο συμφωνείτε με το απόφθεγμα του Κικέρωνα «Αν κάποιος θέλει να προβλέψει το μέλλον, πρέπει να συμβουλευτεί το παρελθόν, καθώς τα γεγονότα του σήμερα μοιάζουν με του παρελθόντος», και τελικά, πώς το χθες με το σήμερα συνδέονται στον «Ερωτευμένο Καίσαρ»;
Κατά την άποψη μου η ρήση του Κικέρωνα ή τουλάχιστον το δεύτερο σκέλος της είναι μάλλον συμβολική. Πιστεύω ότι τα γεγονότα του σήμερα δεν μοιάζουν με αυτά του παρελθόντος, αλλά αντιθέτως είναι η αντανάκλαση τους και αποτελούν τη συνέχεια τους όχι στο παρόν, αλλά στο μέλλον. Μια ιστορική συνέχεια που πρέπει να κλείσει τον κύκλο της. Ο Κικέρων ωστόσο διαθέτει τη σωστή αίσθηση του χρόνου, διότι ούτε αυτός μιλάει για το παρόν (χρησιμοποιεί για ευνόητους λόγους τον όρο σήμερα) αλλά αναφέρεται κυρίως στο παρελθόν και στο μέλλον. Και πολύ σωστά! Διότι το παρόν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Είναι μια εσκεμμένη νοηματική απάτη για να μην παραφρονήσουμε ταξιδεύοντας στην απέραντη θάλασσα του χρόνου, για να μην ναυαγήσουμε στα πελάγη του χθες και του αύριο. Το παρόν στην κυριολεξία είναι μια πάρα πολύ λεπτή φλούδα του χρόνου όπου με ριψοκίνδυνες ακροβασίες και στιγμιαίους συμβιβασμούς ισορροπεί εξ ανάγκης το πριν και το μετά! Η προηγούμενη πρόταση που έγραψα όπως και αυτή που γράφω τώρα, μόλις την ολοκληρώσω θα πάψει να υφίσταται ως σκέψη, ως πνευματική διεργασία στο μυαλό μου και από το μέλλον θα μεταπηδήσει για μια απειροελάχιστη στιγμή στο σήμερα και αμέσως μετά θα μετατραπεί σε ένα μικρό προσωπικό μνημείο του παρελθόντος. Υπό αυτή την έννοια και στο βιβλίο, η σύγχρονη ιστορία (δηλαδή η περιπέτεια των προσφύγων, ο πόλεμος των κατασκόπων και η απόπειρα της αρχαιολόγου Ντόροθι Γλαυκίας και του ιδιοφυή βυζαντινολόγου Έρασμου Βιεννέζη να διαλευκάνουν και να αποκαλύψουν τα μυστήρια της Ιστορίας και του Θρύλου) κινείται παράλληλα με τη μυθιστορία του παρελθόντος (το περιπετειώδες ταξίδι με το καλλίμορφο πολεμικό καράβι, τον μείζονα βυζαντινό δρόμωνα, τον Ερωτευμένο Καίσαρα, την επική ναυμαχία, την τύχη των ναυαγών και την καταφυγή τους στη Λέσβο) και είναι σίγουρα μια υπέρβαση, αλλά δεν είναι απάτη. Τα γεγονότα δεν εξελίσσονται, δεν διαδραματίζονται, δεν προβάλλονται στο σήμερα, αλλά στο κοντινό, στο άμεσο μέλλον, δηλαδή στο 2023… ακριβώς πεντακόσια εβδομήντα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
-Αν έπρεπε να κατατάξετε το βιβλίο σας, ο «Ερωτευμένος Καίσαρ» σε μία μυθιστορηματική κατηγορία θα ήταν ιστορικό, θα ήταν μυστηρίου ή θα ήταν ιστορικό και μυστηρίου;
Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα που επιχειρεί με τη χρήση του υπερρεαλισμού (σουρεαλισμού), χωρίς φόβο και χωρίς κανένα πάθος να φωτίσει ορισμένες άγνωστες πτυχές του ελληνικού παρελθόντος. Απαντάει στα ερωτήματα που εγείρονται με εργαλεία τη φαντασία, το στοιχείο του τυχαίου και έναν απόλυτο αυτοματισμό που έχει έναν και μοναδικό στόχο: να εκφράσει την καθαρή σκέψη, απαλλαγμένη από όλους τους περιορισμούς που επιβάλλει η λογική και οι ηθικές ή κοινωνικές προκαταλήψεις. Οι βασικοί του ήρωες επιχειρούν να λύσουν τα μεγάλα ιστορικά αινίγματα της εποχής, να δώσουν απάντηση στα μυστήρια που δεν κατάφερε να απαντήσει ως τώρα η επιστήμη της ιστορίας και της αρχαιολογίας. Είναι ένα βιβλίο που το έγραψα με σκοπό να διηγηθώ μια ιστορία που θα ήταν συναρπαστική και θα την καταλάβαινε με ευκολία ο μέσος αναγνώστης. Δεν κάνω ομφαλοσκόπηση, ούτε διαπραγματεύομαι προσωπικά υπαρξιακά ζητήματα. Παρουσιάζω μια εναλλακτική εκδοχή της πραγματικότητας, μια μυθιστορία που εμπνεύστηκα συνδυάζοντας δύο εποχές τόσο διαφορετικές, αλλά ταυτόχρονα και τόσο ίδιες μεταξύ τους.
–Ο «Ερωτευμένος Καίσαρ» προτού ακόμα εκδοθεί, όπως διαβάζω στον πρόλογο του βιβλίου σας, είχε διακριθεί ως ένα από τα καλύτερα τρία έργα, που συμμετείχαν στον Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό «ΜΟΡΙΑ ΛΕΣΒΟΥ, 2500 ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ». Ποια τα συναισθήματά σας τότε; Είναι ίδια ακόμα κι αυτήν την στιγμή; Ποια τα σχέδια για το μέλλον; Τι θα περιμένουμε;
Ξέρετε επειδή δεν είμαι και πολύ της λογικής που ισχυρίζεται πως “είσαι ότι δηλώσεις”, πρώτα από όλους θα έπρεπε να πείσω τον εαυτό μου, εμένα δηλαδή και ύστερα όλους τους άλλους ότι είμαι συγγραφέας, ότι αξίζουν κάτι όλα όσα γράφω. Για τον λόγο αυτό συμμετείχα στο Πανελλήνιο κάλεσμα συγγραφέων και έγραψα για τη Μόρια της Λέσβου. Το έκανα για να δω το βιβλίο μου με τα μάτια των άλλων. Η διάκριση που πήρε ο Ερωτευμένος Καίσαρ ήταν κατά κάποιο τρόπο ένα είδος επιβεβαίωσης ότι είμαι στον σωστό δρόμο. Επιβεβαίωση ήταν και όχι περηφάνια. Αν αισθάνομαι υπερήφανος για κάτι είναι για άλλο λόγο, διότι έγραψα αυτό το βιβλίο όπως ακριβώς ήθελα να το γράψω, όπως φαντάζομαι θα ήθελε να το γράψω και αυτός που θα το διαβάσει. Τα σχέδια μου για το μέλλον; Στην πραγματικότητα ο “Ερωτευμένος Καίσαρ” αποτελεί τη συνέχεια (sequel) ή καλύτερα τη λεπτομέρεια μιας πολύ μεγαλύτερης σε όγκο και περιεχόμενο μυθιστορίας -την υπολογίζω σε τρία ή τέσσερα ακόμη πολυσέλιδα βιβλία- που η συγγραφή της βρίσκεται σε εξέλιξη και το πρώτο μέρος της, το πρώτο βιβλίο που θα ακολουθήσει ως προ-ιστορία (prequel) τον Ερωτευμένο Καίσαρα έχει ήδη ολοκληρωθεί. Η πλοκή της μυθιστορίας που θα ακολουθήσει διαδραματίζεται στο γεωγραφικό, ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό “θέατρο” της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης μερικά χρόνια πριν και μερικά χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, με πρωταγωνιστές, εκτός από τους φανταστικούς ήρωες και τις ηρωίδες που ζωντανεύουν στις σελίδες της, όλα τα κεντρικά ιστορικά πρόσωπα της εποχής. Πρόκειται για την πιο θολή περίοδο της ελληνικής ιστορίας στο λυκαυγές του δυτικού μεσαίωνα και την ολοκληρωτική υποδούλωση του ελληνισμού στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Έχει πολύ μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον, διότι εκείνη την περίοδο ξεφλουδίζεται όλη η δομή της βυζαντινής κυριαρχίας και έρχονται στην επιφάνεια πάρα πολλά σημαντικά στοιχεία, πάρα πολλά σπουδαία, ασύλληπτα μυστικά. Πεντακόσια εβδομήντα χρόνια μετά την πτώση τής Πόλης, έχουμε χρέος χωρίς φόβο, πάθος, προκατάληψη, εθνολατρεία, αλλά και μισελληνισμό να αγαπήσουμε αυτό που είμαστε. Να αναζητήσουμε τα μυστικά που μας περιμένουν, να τα βρούμε και να τα αποκαλύψουμε, επειδή μέσα από αυτά, μέσα από το μεσαιωνικό προγονικό μας παρελθόν, μπορούμε να βρούμε τη σύνδεση με το αρχαίο πνεύμα, να μάθουμε για το σήμερα, για εμάς, για τα ταλέντα, τα πάθη και τα λάθη μας, να τα αποκαλύψουμε και –γιατί όχι;– να τα «θεραπεύσουμε». Να περιορίσουμε όσα μας τυραννούν, μας βλάπτουν και μας πονάνε…
Ο “Ερωτευμένος Καίσαρ” του Παναγιώτη Σερ. Χανού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που από τις πρώτες του κιόλας σελίδες ή ακόμα και από την περίληψη στο οπισθόφυλλο του βιβλίου θυμίζει έντονα Dan Brown. Το μυθιστόρημα εξελίσσεται στο κοντινό μέλλον Φεβρουάριος-Μάρτιος του 2023 και στο παρελθόν το 1453, μια ημερομηνία σημαντική, η οποία συνδέεται με την Άλωση της Πόλης.
Ο “Ερωτευμένος Καίσαρ” είναι ένα βιβλίο όπου ο λόγος ρέει αβίαστα και καθηλώνει τον αναγνώστη με την υπόθεση της ιστορίας. Μια ιστορία γεμάτη μυστήριο για όσους λατρεύουν να αναζητούν μυστικά χαμένα στα βάθη των χρόνων και όσους αγαπούν να συνδέουν το σήμερα με το χθες και να ανακαλύπτουν ίχνη και σημεία.
Ο συγγραφέας φαίνεται ότι αφιέρωσε ένα πολύ μεγάλο μέρος της δουλειάς του στις ιστορικές του αναφορές ερευνώντας και μελετώντας τις μαύρες σελίδες της Βυζαντινής Ιστορίας. Ο Χανός λάτρης και θαυμαστής της λαμπρής Αυτοκρατορίας του Βυζαντίου μεταφέρει πολύ επιτυχημένα το κλίμα της εποχής στο ίδιο του το μυθιστόρημα με αποτέλεσμα η αφήγηση να συνεπαίρνει τους αναγνώστες σε αυτό το μυσταγωγικό ταξίδι δημιουργώντας τους αφενός την αίσθηση της παλιάς αίγλης και δόξας και ξυπνώντας τους αφετέρου την επιθυμία και τη νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες.
Κάθε ήρωας του βιβλίου είναι ξεχωριστά πλασμένος και μοναδικά δοσμένος, που εξυπηρετεί απόλυτα τον σκοπό του, να προωθεί την πλοκή της υπόθεσης σε ένα τέλος κυριολεκτικά και μεταφορικά φανταστικό. Σκηνές γεμάτες ένταση και δράση, που κινούνται με ιδιαίτερη ευχέρεια και σΥΝΟΧΉ πάνω στον άξονα του χρόνου, απογειώνουν τη δυναμική του βιβλίου και μάλλον αυτή η ιδιαιτερότητα του μυθιστορήματος είναι που χάρισε στον συγγραφέα, Παναγιώτη Σερ. Χανό τη διάκριση ως ένα από τα καλύτερα έργα που συμμετείχαν στον Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό «ΜΟΡΙΑ ΛΕΣΒΟΥ, 2500 ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ».
Κύριοι τόποι δράσης λοιπόν, είναι η Μόρια της Λέσβου, η Κωνσταντινούπολη και η Συρία. Ακολουθεί παράθεση της περίληψης του βιβλίου για να μην αποκαλυφθούν σημαντικά στοιχεία της πλοκής. Σε τέτοιου είδους βιβλία εξάλλου, είναι απαγορευτικό να αποκαλύπτεται οτιδήποτε θα καταστρέψει τη χαρά της ανάγνωσης.
Τα μυστήρια είναι για να ανακαλύπτονται.
Περίληψη
Η υπόθεση του “Ερωτευμένου Καίσαρα” εκτυλίσσεται παράλληλα σε δύο επίπεδα του χρόνου. Στο εγγύς μέλλον, στη σύγχρονη Ελλάδα με φόντο το δράμα των προσφύγων στη Λέσβο και τον αόρατο πόλεμο των κατασκόπων στις δύο πλευρές του Αιγαίου, αλλά και στο παρελθόν, στα τέλη Φλεβάρη του 1453, πίσω από τα θαλάσσια τείχη της πολιορκημένης, από τους Οθωμανούς, βασιλεύουσας Πόλης.
Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους, σχοινοβατούν η αρχαιολόγος Ντόροθι Γλαυκία και ο ιδιοφυής βυζαντινολόγος Έρασμος Βιεννέζης, αναζητώντας αρχαία σύμβολα και επιγραφές μέσα στον λαβύρινθο μιας υπόγειας πολιτείας, στο λημέρι της μυστικής Αδελφότητας των Ιπποτών του Δράκου. Αναζητώντας την απάντηση για το μεγαλύτερο απόκρυφο της ελληνικής Ιστορίας, για ένα επικίνδυνο μυστικό, ένα ανομολόγητο, που καραδοκεί επί έξι αιώνες αθόρυβα και καρτερικά, στη χοάνη του Θρύλου και της Λήθης.
Ένα μυθιστόρημα που εκτός από το μυστήριο και τη φαντασία, τις ιστορικές και αστυνομικές πτυχές του, τα φιλοσοφικά ή θεολογικά του διλήμματα, γράφτηκε κυρίως ως ένα είδος ύμνου, μιας νοερής σπονδής, προς την πεισματώδη μάχη, την “ιερή” θυσία του Έρωτα για να νικήσει τον Θάνατο.
Μια αναγνώστρια διάλεξε το αγαπημένο της απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Παναγιώτη Σερ. Χανού “Ερωτευμένος Καίσαρ” και μας το διάβασε.